Remek-dela umetnosti koja su nestala bez traga

Vest da je rimski mozaik, koji je nacistički oficir ukrao iz Pompeje tokom Drugog svetskog rata, konačno vraćen tamo gde pripada, u nama je probudila pitanje – koliko li još ima umetničkih dela na svetu kojima se zagubio svaki trag. Koliko li samo njih čami u nekim mračnim podrumima, umesto da sija na zidu slavnog muzeja?

Erotski mozaik ljubavnika, na kojem je prikazan muškarac dok se odmara na kauču, a obilazi ga oskudno odevena žena, verovatno je krasio pod spavaće sobe neke vile u Pompeji. Kapetan Vermahta, koji je nadgledao nemački vojni lanac snabdevanja tokom II Svetskog rata, predao ga je nemačkom građaninu 1944. godine, a njegovi naslednici su – osamdeset godina kasnije – kontaktirali specijalnu jedinicu italijanske policije, pitajući kako mogu da ga vrate. Zahvaljujući saradnji porodice i službe, ovo delo je vraćeno blizu Vezuva i biće privremeno izloženo u muzeju u Pompeji, radi javnog razgledanja.

Mnogo je umetničkih dela širom sveta koja su nestala bez traga, ponajviše u II Svetskom ratu, mnoga su kasnije nestala u pljačkama, a najviše je pokradeno Picassovih i Rembrandtovih dela. U nastavku pročitajte o sudbini 5 remek – dela kojima se izgubio svaki trag.

Portret mladog čoveka – Rafael

Portret mladog čoveka, koji se pripisuje Rafaelu, važi za jedno od najpoznatijih nestalih umetničkih dela na svetu. Naslikan oko 1513. godine, portret prikazuje elegantnog, zamišljenog mladića u crnom, sa dubokim pogledom i nežnim crtama lica – karakteristike Rafaelovog zrelog stila. Slika odiše intelektom i tehničkom savršenošću, zbog čega je često smatraju najvećim gubitkom u istoriji umetnosti koji je izazvao Drugi svetski rat. Identitet osobe na slici nikada nije potvrđen, ali sumnja se da je reč o samom Rafaelu ili o njegovom učeniku, što portretu dodaje dodatni sloj intrige. Slika je nekada bila deo znamenite Czartoryski kolekcije u Krakovu, zajedno sa Da Vinčijevom slikom „Dama s hermelinom“. Međutim, kada je Nemačka okupirala Poljsku, visoki nacistički zvaničnici, uključujući Hansa Franka, Hitlerovog namesnika u Poljskoj, prisvojili su mnoga dela, a nestao je i „Portret mladog čoveka“, od kada mu se gubi svaki trag. Poslednje potvrđeno mesto na kom je viđen je Wawel Castle u Krakovu, gde su nacisti držali zaplenjena umetnička dela. Iako su mnogi verovali da je slika uništena krajem rata, povremeno su se javljale teorije o tome da je možda preživela i završila u nekoj privatnoj kolekciji (nagađalo se da se nalazi u Severnoj Americi ili Južnoj Africi).

The Concert – Johannes Vermeer

Ovo remek-delo holandskog zlatnog doba naslikano je oko 1664. godine i prikazuje intimnu scenu troje ljudi u muzičkom trenutku – dve žene (jedna peva, druga svira čembalo) i muškarca koji svira lautu. Vermeer je majstorski obradio svetlo, kompoziciju i atmosferu domaće tišine. Slika je bila deo kolekcije Gardner muzeja u Bostonu, ali je ukradena tokom jedne od najspektakularnijih pljački u istoriji umetnosti 1990. godine – lopovi, prerušeni u policajce, odneli su 13 umetničkih dela – uključujući i ovo.

Vermeerova dela su veoma retka (poznato ih je manje od 40), što ovu krađu čini još tragičnijom. Slika nikada nije pronađena, a njena vrednost se danas procenjuje na više od 200 miliona dolara.

The Flight into Egypt (Beg u Egipat) – Rembrandt

Ova slika je deo niza biblijskih scena koje je Rembrandt slikao početkom svoje karijere, oko 1627. godine. Prikazuje trenutak kada Josif, Marija i mali Isus beže iz Vitlejema u Egipat, bežeći od Herodovog ugnjetavanja. Rembrandt koristi snažan kontrast svetla i senke da prikaže dramatičan, noćni ambijent – karakterističan za njegov rani stil.

Delo je ukradeno 1990. godine u istoj pljački Gardner muzeja kao i Vermeerovo The Concert. Iako je manjih dimenzija i manje poznato široj javnosti, umetnički krugovi ga smatraju dragocenim primerom Rembrandtovog ranog majstorstva. Sudbina slike je i dalje nepoznata.

Neobičan nestanak slike La Battaglia di Anghiari od Leonarda da Vincija

Naslikana oko 1505. godine, Bitka kod Anghiarija trebalo je da bude ogromna muralna kompozicija u Firenci, u Palazzo Vecchio. Predstavljala je bitku iz 1440. godine između milanskih i firentinskih trupa, i bila je zamišljena kao politički i umetnički spektakl. Leonardo je eksperimentisao sa tehnikom koja je, nažalost, propala gotovo odmah – boje su počele da klize niz zid. Delo nikada nije završeno. Kasnije, kada je Giorgio Vasari preuredio salu, najverovatnije je prekrečio ono što je preostalo od Leonardovog rada. Decenijama unazad, umetnici, istoričari i naučnici sprovode istraživanja da bi otkrili da li se možda fragmenti originalnog Leonardovog rada kriju ispod današnjeg zida – ali bez definitivnog uspeha. Ova „nevidljiva“ slika postala je jedan od najfascinantnijih mitova renesansne umetnosti.

Ćilibarska soba

Ćilibarska soba, često nazivana i „osmim svetskim čudom“, bila je raskošna prostorija čiji su zidovi bili obloženi ćilibarom – dragocenom fosilizovanom smolom – ukrašenim zlatnim listićima, ogledalima i detaljima u baroknom stilu. Nalazila se u Katarinskoj palati u Carskom Selu (danas Puškin), nedaleko od Sankt Peterburga i bila je simbol luksuza, umetnosti i političke moći 18. veka. Izvorno je izrađena u Prusiji, u dvorcu Charlottenburg u Berlinu, početkom 18. veka, po narudžbini pruskog kralja Fridriha I.
Dizajnirali su je nemački skulptor Andreas Schlüter i danski majstor ćilibara Gottfried Wolfram. 1716. godine, kao znak prijateljstva i savezništva, pruski kralj Fridrih Vilhelm I poklanja sobu ruskom caru Petru Velikom. U Rusiji je soba dodatno proširena i ukrašena i krajem 18. veka smeštena u Katarinsku palatu.

Soba je pokrivala oko 55 kvadratnih metara i sadržavala više od 6 tona ćilibara u raznim nijansama – od zlatne do crvenkasto-smeđe. Zidovi su bili ukrašeni ornamentima od ćilibara, intarzijama, zrcalima, mozaicima, a u sobi su se nalazili i porcelanske vaze, plafonske slike i delikatni zlatni ukrasi. Ćilibar je urezivan i slagan u složene uzorke koji su reflektovali svetlost i stvarali efekat topline i luksuza. Tokom Drugog svetskog rata, nacističke trupe su opljačkale sobu tokom invazije na Sovjetski Savez 1941. godine i preneli je u Kenigsberg (danas Kalinjingrad), gde joj se 1945. gubi trag. Do danas nije poznato gde se originalna soba nalazi – postoje brojne teorije, uključujući i onu da je uništena u bombardovanju. Rekonstrukcija Amber Room-a završena je 2003. godine u Katarinskoj palati, nakon višedecenijskog rada ruskih umetnika i restauratora, uz podršku Nemačke. Ćilibarska soba ostaje jedno od najfascinantnijih umetničkih dela izgubljenih u ratu i simbol misterije, umetnosti i istorijske ironije.

Fotografije: Profimedia