Premijerno prikazana 10. januara 1999, prema oceni publike i filmskih kritičara širom sveta Porodica Soprano proglašena je jednom od najboljih serija svih vremena. Zanimljivo je da se to mišljenje zadržalo i danas, 25 godina od početka emitovanja, kada živimo u eri hiperprodukcije televizijskog sadržaja. Zašto je tako?
Najverovatnije zbog dve stvari – kreativnog uma autora serije Davida Chasea (koji je kasnije dopuštao glumcima da pišu scenario i režiraju pojedine epizode) i Jamesa Gandolfinija koji je tumačio jedan od najkompleksnijih i najvoljenijih likova u istoriji kinematografije – mafijaškog bosa Tonyja Soprana.
ŠTA JE DAVID CHASE URADIO
Promenio je način na koji su do tada percipirane serije kao žanr, ali i mafijaški filmovi. Kada je HBO emitovao seriju Porodica Soprano prvi put, ona nije ličila ni na šta što je do tada viđeno na televiziji. U to vreme za hit serije važili su Prijatelji, Dodir anđela, Frejžer i Svi vole Rejmonda, a Seks i grad je tek krenuo sa prikazivanjem.
Zlatnim standardom drame smatrana je ER, koja jeste bila revolucionarna zbog upotrebe dokumentarističkih uglova kamere i realističnog pripovedanja, ali Porodica Soprano, radnjom, likovima, epizodama koje su rađene kao kratki filmovi, scenarijom, zapletima i pitanjima koja se tiču pop kulture, modernog maskuliniteta, detaljima, metaforom, urnebesnim humorom – bila je veliki prasak televizijskog programa.
Za Chasea kažu da je „razorio“ mafijašku tematiku (kakva nam je do tada bila poznata) porodičnim životom. Porodični život i prijateljske veze među članovima mafije bile su prikazivane i ranije, imamo to u Kumu, Licu sa ožiljkom, Dobrim momcima, ali ne na način na koji je to reditelj uradio sa Porodicom Soprano – dopustio nam je da se uselimo u porodičnu kuću mafijaškog bosa i zateknemo ga kako u bademantilu odlazi ujutru po novine, kraj otvorenog frižidera trpa italijanska jela u usta, razgovara sa decom o školi, raspravlja o istoriji, religiji, fenomenima pop klture, vodi ćerku na upis na faks, sprema roštilj, hrani patke.
U Porodici Soprano nema klasične mafijaške priče u kojoj pratimo uspon i pad jednog mafijaša, umesto toga, fokusiramo se na njegovu svakodnevicu i uvodnoj sceni ga zatičemo kod terapeuta (bum!).
Kad mu se javila ideja za scenario, Chase je želeo da Porodica Soprano bude film: prigradski gangster iz Nju Džersija kreće na terapiju kako bi izašao na kraj sa dominantnom majkom, ali i svim komplikacijama koje nose njegov profesionalni i porodični život – šefa mafije, muža, oca i sina. Chaseov menadžer ubedio ga je da proba sa serijom, na šta HBO pristaje.
Porodica Soprano kupuje nas od prve scene i gotovo preko noći postaje fenomen. Prvu epizodu videlo je tri i po miliona ljudi, a svaka sledeća je brojala preko 10 miliona gledalaca. Vrhunac se dogodio tokom četvrte sezone kada je po epizodi bilo 18 miliona gledalaca. Gandolfini i ekipa postali su slavni preko noći, a serija je tokom osmogodišnjeg prikazivanja nagrađena gomilom Emmyja i zaradila mnogo para (HBO nikad nije otkrio koliko je novca zaradio od Sopranovih). Bila je ovo najgledanija serija u eri pre streaminga.
JAMES GANDOLFINI
Ne bi bilo Tonyja Soprana da nije bilo glumca koji ga je otelotvorio i napravio od njega jedan od najživopisnijih likova u istoriji televizije i filma. Glavni junak Porodice Soprano, glava kuće, ali i mafijaški bos, duboko upoznat sa pravilima po kojima funkcioniše mafija, Tony Soprano čini sve što njegova pozicija od njega zahteva – bavi se otimačinom novca, iznudama, zelenašenjem, prevarama, kockom, uključen je u prostituciju, brz je kad treba da se puca, prebije i opljačka, a opet duboko empatičan (posebno prema životinjama kao što su patke, psi i konji), otac je, strog i često nepravičan, ali slab na svoju decu, suprug i sin – nešto čime je u prvim sezonama najviše obeležen, posebno jer njegova majka Livija, moderna Medeja iz Nju Džerzija, u jednom trenutku naručuje njegovo ubistvo.
Najzanimljiviji su njegovi odlasci kod terapeuta, sa kojom vodi duboko promišljene razgovore u kojima ulazimo u njegov um, otkrivamo motive i pravdamo (zajedno sa njim) njegove postupke, saznajemo kako razmišlja i šta ga pokreće. Suprotno očekivanom prikazu mafijaških bosova, Tony Soprano je nesavršen, višedimenzionalni lik koji pokazuje širok spektar emocija. Vidimo mi tu i kičasta odela, brutalnosti i mnogo toga što nam se ne dopada, ali svedočimo i njegovim strahovima i neuspesima.
LIKOVI
Ovde je i najsporednijem liku data pažnja, a sem glavnih junaka – Tonyja i njegove porodice, članovi mafijaških skupina opisani su do najsitnijih detalja. Likovi koji se iz sezone u sezonu (6 sezona, 86 epizoda) pojavljuju u Porodici Soprano do te mere su realni, da možemo da ih zamislimo kao svoje komšije, rođake, ljude koje poznajemo iz svakonevnog života. Žena – domaćica koja želi svoj biznis, neshvaćeni sin, razmažena ćerka, majka – uzrok velikih neuroza svog sina, senilni stric koji želi da bude glava mafije, nećak Christopher koji ima probleme sa drogom i ženama, ali i svi članovi mafije čiji su likovi razrađeni do maksimuma…
Likovi ne bi bili toliko autentični da autor, David Chase, nije mesecima tražio nepoznate i polupoznate glumce italijanskog porekla u Njujorku, baš kao što je radio Coppola za Kuma. Gandolfini je dobio ulogu Tonyja Soprana nakon što je Chase video njegovu scenu iz filma Prava romansa u kojoj bruatalno tuče Patriciju Arquette. Mnogi glumci nisu profesionalci, poput Stevena Van Zandta, koji je igrao Silvija, a koji je gitarista Brucea Springsteena.
LEGENDARNO FINALE
Poslednja epizoda serije prikazana je 2007. godine i završena je naglim rezom i crnim ekranom, dok Tony Soprano sa porodicom jede u restoranu, tako da ne znamo da li doživi ili ne doživi atentat koji (se) očekuje. Legenda kaže da su mnogi gledaoci te večeri pomislili da im je nestala kablovka u najnapetijem trenutku, ali jedno je sigurno – o tome da li je Tony mrtav ili ne, raspravljaće se decenijama.
Nakon emitovanja, o seriji je napisano mnogo članaka, studija, knjiga. Nakon nje, David Chase snimio je film The Many Saints of Newark, o mladom Tonyju Sopranu kojeg igra sin preminulog Jamesa Gandolfinija, Michael Gandolfini.
REMEK-DELO
Peter Biskind, američki istoričar filma (autor knjige Easy Riders, Raging Bulls o novom Holivudu) seriju Porodica Soprano proglasio je najvećim remek – delom pop kulture, serijom koja je zauvek promenila televiziju, a Davida Chasea jednim od retko autentičnih filmskih stvaralaca, uporedivši ga sa rediteljima kao što su Felini i Altman. Biskind je seriju uporedio sa najvećim mafijaškim filmovima svih vremena – prva dva dela Kuma, Scorseseovim Ulicama zla i Dobrim momcima, kao i sa filmskim klasicima, Viscontijevim Gepardom i Bertoluccijevim Novecentom, a Porodica Soprano upoređivana je i sa Fassbinderovom ekranizacijom Berlin Alexanderplatza.
Zanimljivo je da je Porodica Soprano prva dramska serija koja je našla svoje mesto u muzeju – u njujorškom Muzeju moderne umetnosti 2001. godine organizovao je prikazivanje prve dve sezone Sopranovih zajedno sa filmovima koji su uticali na nju.
Fotografije: Promo, Pinterest