Lepo je Picasso rekao: „Loši umetnici kopiraju. Dobri umetnici kradu.“ Njegove reči, ove kao i neke druge, mnogi (i dalje) ne razumeju. I tumačenja su, zaista, raznolika i mnogobrojna. Vizuelna umetnost, bilo unutar istog ili kroz različite medijume, često je mnogo uže povezane nego što bi se to isprva činilo. Kroz istoriju, stvaraoci su neretko pronalazili inspiraciju upravo u kompozicijama onih koji su stvarali pre njih.
Smeštanjem u novi kontekst, onaj vremenski ili društveni, a svakako i narativni, referenca postaje simbol za sebe – kompozicija dobija novo značenje. Na taj način, „stare“, pređašnje umetnine dobijaju novi život, pronalaze novu publiku. Istovremeno, savremeni stvaraoci potvrđuju ono što se implicitno naslućuje – a trebalo bi eksplicitno da bude jasno: nijedno delo ne nastaje i opstaje u vakuumu.
Kada reditelj ili direktor fotografije svesno odabere određenu referencu na, najčešće, likovno delo, ova je odluka vrlo direktan simbol – poruka koja nešto kazuje; zašto ova, a ne ona slika je filmski putokaz koji treba tumačiti kao i sve druge, upletene u preostale kadrove.
Shutter Island (2010) /// The Kiss (1907)
Motiv ljubav i njene različite manifestacije često su zauzimali centralno mesto u radovima austrijskog slikara Gustava Klimta. Kroz svoj opus, neretko je istraživao isprepletene veze ljubavi i smrti, a prikazi ljubavnika često su nosili dvosmislena značenja. Čuveni Poljubac uzima se kao predstava romantičnog blaženstva, no pažljivim detaljima Klimt je ostavio prostora i za drugačija tumačenja. Kadar iz filma Shutter Island u tom je smislu potencijalna referenca upravo na tamnu stranu pasionirane ljubavi – a koja se može naslutiti i u delu Austrijanca.
The Truman Show (1998) / René Magritte
Za nadrealiste kakav je bio René Magritte, motivi neba i oblaka predstavljali su okosnicu mnogih radova. Na radovima belgijskog slikara ovaj se onirični element pojavljuje kao podsetnik snovidne realnosti, te aludira na nadrealne, paradoksalne – čak, apsurdne – prirode sveta. Film The Truman Show neretko se čini isečkom upravo te Magritteove stvarnosti, te ne čudi da su se reditelj Peter Weir i direktor fotografije Peter Biziou opredelili da vizuelnu inspiraciju za kadrove potraže upravo u opusu ovog umetnika.
Melancholia (2011) /// Ophelia (1852)
Her clothes spread wide,
And mermaid-like a while they bore her up…
But long it could not be
Till that her garments, heavy with their drink
Pulled the poor wretch from her melodious lay
To muddy death.
– opis Ofelije, Hamlet (c. 1599), V. Šekspir
Ofelija je jedan od tragičnih Šekspirovih likova, a njena je sudbina (kao i mnogih drugih junaka čuvenog engleskog dramaturga) bila referentno uporište mnogim stvaraocima – kako književnim, tako i vizuelnim. John Everett Millais oslikao je 1852. ono što će postati najčešća ikonička asocijacija na lik iz drame Hamlet. Ova je predstava vek i po kasnije poslužila reditelju Lars von Trieru da ponudi jednu od najupečatljivijih i najprodornijih filmskih reprezentacija otuđenosti i depresije.
Fotografije: Wikicommons, WikiArt.org
